Udukoko Duto Tuba Mu Rwanda

Mu Rwanda harimo udukoko duto, muri two harimo udukarishye turyana ndetse n’utundi tutaryana.
Imibu

Imibu ni udukoko cyangwa isazi zibaho kandi zigatera amagi hejuru y’amazi. Ntibishobora kubana n’ amafi, isazi y’ikiyoka n’ibindi, ahubwo bikunda kuba mu bishanga n’ibidendezi. Biba kandi mu byatsi birebire, indabo, amapine ashaje cyangwa inyubako zatawe.Bifite amababa abiri, bifite amaguru maremare, icyakora ubunini bwabyo buratandukanye biterwa n’ubwoko bwabyo. Bimwe rwose ni bito n’ibindi binini gato, mubisanzwe bifite santimetero 0,125. Bipima hafi 0.000088g bifite ubuzima bw’ibyumweru 2 kugeza kumezi 6.
Ese irakaze? Ku rugero runaka barashoboka. Hariho amoko menshi y’imibu kandi amwe atera abantu indwara. Umubu ugaburira amaraso y’inyamabere, harimo n’amaraso y’abantu, kuko aha niho ikura ibituma itera amagi. Mu gihe cyo kugaburira amaraso, yanduza indwara nka malariya, zika,… Umubu wanduza izo indwara zose ukoresheje amacandwe yawo, bigatera uburibwe k’uruhu no gutukura.
Nyamara, ntabwo imibu yose iruma cyangwa ngo igaburire amaraso yawe. Imibu y’ingabo ntacyo itwaye ariko imibu y’ingore niyo iteza akaga. Ntukihutire rero kwica imibu y’ingabo kuko ntacyo itwaye. Ntabwo bigoye kubona itandukaniro riri hagati yayo, iy’abagabo ni mito cyane kandi igira urusaku rukeya.
Umubu ushobora guhumurirwa ubushyuhe bw’umubiri kuva mu kilometero ndetse n’umwuka turekura iyo duhumeka. Inzira nziza yo kwikuramo imibu ni ugucana buji, gukoresha imiti yabugenewe yica imibu, ibyatsi birimo impumuro iyirukana no gukuraho ibidendezi by’amazi yose akiri mu rugo rwawe.
Isazi zo mu nzu

Hariho ubwoko bwinshi bw’isazi ariko mu Rwanda ikunze kugaragara ni isazi yo mu rugo. Isazi zirabangama cyane, bigatuma abantu bose bazinuba cyane cyane iyo ziri mu matsinda. Si byo gusa kandi ikibi nuko zikunda kuba hafi y’abantu, kandi zitera indwara niyo mpamvu zifatwa nk’udukoko.
Zororoka mu bintu byangirika, umwanda, ibiryo bibora cyangwa byanduye. Isazi zikwirakwiza indwara nk’igituntu, kolera, tifoyide, … Bitewe nuko zanduza amazi n’ibiryo.
Isazi zisanzwe zifite imvi cyangwa umusatsi w’umukara zifite umusatsi muto ukikije umubiri wazo zikorehaa mu guhumuriwa. Zifite amababa abiri n’amaso atukura aziha ubushobozi bwo kureba. zifite ubuzima bumara ibyumweru 2-4.
Kugira ngo wirinde isazi, ugomba guhora usukura kandi ukareba ko nta mwanda cyangwa ikindi cyatuma zororoka. Ni ngombwa gukuraho isazi ukimara kuzibona kuko zororoka vuba kandi ari nyinshi. Isazi zikururwa n’ubushyuhe mu minsi ikonje cyangwa zigakururwa n’ubukonje mu minsi y’ubushyuhe . Ubundi buryo bwo gukuraho isazi ni ukoresha ibyatsi, umuti wica udukoko, vinegere ya pome n’ibindi.
Ibitagangurirwa

Ibitagangurirwa bifite amoko agera kuri 45.000. Bishobora gutura no kuba ahantu hose ku isi harimo ubutayu, amashyamba y’imvura ndetse no munsi y’amazi k’ubwoko bumwe na bumwe. Icyakora Antarctica niwo mugabane wonyine bidashobora kubaho kuko hakonje cyane. Ibitagangurirwa bikunze kuba uburozi kandi ni bibi cyane ni ukubyitondera.
Ibitagangurirwa byo munzu nibyo bikunze kugaragara, ntacyo bitwaye ariko bishobora kurumana iyo byumva bibangamiwe kandi bidashobora kubona uko bihunga. Bigenda vuba cyane ariko ntiifite amababa k’uburyo bidashobora kuguruka. Birihisha kandi bikaguma mu nzu, ntibigera hanze. Ni umukara cyangwa byerurutse bigira amaguru 8.
Ibitagangurirwa byo munzu bishobora kubangama kuko bifite imbuga hirya no hino kugirango zibifashe kuzenguruka. Igitagangurirwa cyo munzu ntabwo ari kibi , rimwe na rimwe kubigira hafi ntabwo ari bibi kuko bifasha kwica udukoko nk’ibinyenzi, isazi, ibimonyo n’ibindi.
Ushobora gukuraho ibitagangurirwa mu gusukura aho ibiryo byamenetse n’ibindi. Ibitagangurirwa ntibikunda vinegere bityo rero utere amadirishya, inzugi, inguni zijimye ukoresheje uruvange rwa vinegere n’amazi.
Inzuki

Abantu bamaze ibinyejana byinshi bakora inzuki kuva mu Bugereki na Misiri. Inzuki ziguruka udukoko zitanga ubuki kandi zifite amoko arenga 16,000. Inzuki zifite umubiri muto zifite ubwoya, amaguru 6, amaso manini, amahembe, igihimba, urubori n’inda. zifite igihe cyo kumara ibyumweru 5- 6.
Inzuki zikunda gutura mu turere dushyuha, hafi y’indabyo, imirima, ubusitani n’ibindi. Inzuki ziruma abantu n’inyamaswa zikoresheje urubori zirapfa iyo zibikoze. Urubo rufatanye n’inda yarwo. Birashoboka ko wibaza impamvu rukuruma noneho? Inzuki zirumana iyo zumva umuntu azbangamiye, iyo zikeka ko ushaka kuzigirira nabi cyangwa gufata ubuki bwazo.urubori ahantu inzuki zakurumye haraabaza cyane bikavamo ubufasha bw’ubuvuzi.
Ushobora kwirukana inzuki ukoresheje n’isabune n’amazi bivanze, cyangwa imvange ya vinegere n’amazi ,cyangwa umuti wica udukoko.
Ibimonyo

Ibimonyo bifite amoko agera ku 12.000. Biba umutuku cyangwa umukara, hamwe na igihimba, amahembe, amaguru 6 afite ingingo 3, areshya nka santimetero imwe.
Bituye ahantu hose ku isi. Bashobora gutura mu nsi, mu bimera, mu biti n’ibindi. Dore impanvu ibimonyo bikururwa no kwinjira no gutura mu nzu yawe, bihora bihiga amazi n’ibiryo niyo mpamvu igikoni cyawe kizabikurura cyane.
Kugira ngo ukureho ibimonyo ukoresha uruvange rwa vinegere n’amazi, amazi n’isabune yoza amasahani, umunyu, indimu,…Ibimonyo ntibishobora kwihanganira kimwe muri ibi bintu, ntabwo bizabyegera kuko zizi ko zibyegereye zapfa.
Ibinyezi

Hamwe n’ubwoko burenga 3500 butandukanye, bike gusa ni byo byamenyereye gutura mu ngo no mu nyubako zegereye abantu. Biteye ubwoba kandi abantu barabyanga kubera impumuro yabyo mbi ndatse n’ingeso mbi.
Ikinyenzi gifite uburebure bwa santimetero 2, gifite amaguru 6, amahembe 2 kandi cyamenyereye gutura mu bihe byose haba ubukonje cyangwa ubushyuhe. Bimwe bifite amababa, ibinini mubihe bishyuha kandi bitoya mu bukonje. birirabura cyangwa bikaba ikigina kandi bigenda vuba cyane.
Bikururwa n’imyanda, ibyombo byanduye, ibisigazwa by’ibyo kurya. Ikinyenzi cyinjira mu nzu gikoresheje umwobo, rero irinde imyanda kandi utwikire ibyobo byose bishobora kunyuramo. Koresha amasabune yakozwe mu byatsi n’imiti yabigenewe maze urebe ko bigaruka.
Igihori

Ku isi hose hari amoko arenga 11,000 y’ibihori usibye muri Antaragitika. Bihitamo gutura ahantu hari ibyatsi. Bishobora kubaho imyaka myinshi mugihe cyose bishyushye bihagije kuri byo.
Ibihori bifite uburebure bwa santimetero 2, amababa 2, afite amaguru 6 ahuriweho n’amaguru manini y’inyuma abiha imbaraga zo gusimbuka. Ni ikigina, icyatsi, bimwe na bimwe birirabura. Ntabwo biryana, biruma gusa iyo byumva biri mu bibazo cyangwa akaga. Ibihorii ntabwo byanduza abantu indwara. Icyakora bikwirakwiza bagiteri ku bimera no ku bihingwa.
Bigaburira ibyatsi n’imboga. Abantu barya ibihori bigaragara ko bafite proteyine kandi bavuga ko biryoha cyane. Nta kibazo bishobora kuribwa, ariko ni ukubanza kubiteka kugirango ukuremo bagiteri zose. Niba ubonye igihori ahantu hose ntukacyice kuko ntacyo cyangiza ntanubwo cyakwanduza indwara.
Ni gute wakwirinda kurumwa n’udukoko
Hariho uburyo butandukanye dushobora kwirinda kurumwa n’udukoko, bumwe muri bwo:
- Inzitiramibu
- Imyenda y’amabara yoroheje
- Kwambara inkweto igihe cyose
- Ntukoreshe amasabune ahumura cyangwa parufe
- Gupfuka ibiryo n’ibinyobwa.
- Koresha imiti yica udukoko
- Sukura urugo rwawe kandi usukure neza
Ba uwambere gutanga ibitekerezo.